Vrijheid, wat is dat eigenlijk?
Wat betekent vrijheid?
Gebonden door de ketenen van je persoonlijke leven, je hele verleden, je trauma’s, je mislukte huwelijken, je verwachtingen, je angst en hoop, je grootste successen, dus alles wat je in de loop van je leven heb vergaard aan kennis en weten heeft in essentie niets met vrijheid te maken. Vrijheid in mijn perspectief is de capaciteit om de inhoud van je leven niet te verwarren met de bron van je bestaan, vrijheid is objectiviteit hebben op de inhoud van je bestaan, met een glimlach en een knipoog. Vrijheid wordt vanuit onze Nederlandse en in de meeste moderne culturen gezien als het recht om te kunnen doen en laten wat we willen, waneer we dat willen. Dat is wat ik persoonlijke vrijheid of ego vrijheid noem. De vrijheid om alles wat je hebt vergaard aan kennis , levenservaring en ideeën te kunnen spuien in de wereld. Maar is dat wel zo, kunnen en mogen we wel doen en laten wat we willen en waar we op ieder moment zin in hebben? Ook deze vraag lijdt tot een diepere filosofische en wellicht spirituele discussie die mij zeker brengt naar het fenomeen cultuur.
Wat is cultuur?
Cultuur en dan bedoel ik hier mee de onzichtbare dimensie van “ hoe het hoort ”, de normen en waarden van onze samenleving. Tot voor kort en dan heb ik het over de laatste 50 tot 100 jaar was het zo dat hoe het hoorde in Nederland gebaseerd is geweest op status, ( hoe heb je het financieel) macht ( wat voor een baan heb je), religie ( bij welke kerkelijke beweging hoor je of niet) & het huwelijk ( wat is je sociale status.) Elke cultuur op deze planeet wordt gedicteerd door onzichtbare normen en waarden, waardoor het mogelijk is om niet in volkomen chaos te leven. Een afwezigheid van deze onzichtbare structuur lijdt tot destructie. Cultuur is het bouwwerk van onze samenleving. We hebben in onze geschiedenis vele momenten gekend waar bij het (tijdelijk) instorten van deze culturele waarden en normen de meest afschuwelijke daden zijn verricht. Cultuur schept zo een band tussen mensen, waardoor we met elkaar om kunnen gaan.
Op onze planeet vinden we een enorme diversiteit aan levens omstandigheden, waarbinnen mensen vorm hebben moeten geven aan hoe het hoort, moet en ook werkt. Hele hete plekken op aarde vragen andere gewoontes dan hele koude plekken op aarde. Het tempo van ontwikkelen is in gematigde klimaten hoger dan in hele koude en hele warme gebieden. De intellectuele capaciteiten van mensen geboren op verschillende plekken is niet hetzelfde. De evolutie van mens en zijn cultuur is een levende organische beweging in tijd en ruimte. Nu kan je er van uit gaan dat belangrijke thema’s zoals religie, spiritualiteit, man vrouw relaties, ouderschap, status, met andere woorden, waarvoor we leven, wie we zijn en wat belangrijk is overal zich in verschillende fases en vormen van ontwikkeling bevind.
Ontwikkelingsstadia
Dr. Clair Graves is de grondlegger geweest van spiral dynamics. Hij heeft een goede poging gedaan om een orde te vinden in hoe mensen zich doorgaans ontwikkelen, zowel als individu vanaf de geboorte tot de dood, als hoe culturen zich ontwikkelen. Hij ontdekte dat iedere cultuur zich volgens een bepaald patroon ontwikkeld, waarbij de groter wordende spiraal staat voor de capaciteit om steeds meer complexiteit te bevatten. Ook zag hij dat systemen zich om en om bewogen van een “wij gerichte” naar een “ik gerichte” samenleving. Ook het individu gaat door allerlei fasen van identiteit en beleving van wie hij of zij is en waar het leven dan over gaat. Een baby’tje heeft andere noden dan een puber en dat ontwikkeld zich steeds verder. Daarmee verandert ook de hoe het hoort en wat belangrijk is.
Mijn punt is dat als je nu de vrijheid van meningsuiting hier op los laat, ik tot de conclusie kom dat ieder mens van iedere verschillende leeftijd op iedere plek op aarde een cultuurspecifieke expressie geeft van wat hij of zij “er” van vindt. Dat op zich is nog geen ramp als het binnen de contouren van de eigen groep blijft. Nou is het ook zo dat we over en weer in staat zijn geworden door onze fenomenale technologische vooruitgang om wat cross-cultureel te noemen is te oordelen. Ik kijk vanuit mijn perspectief naar het jouwe. Dit is het fundament van bijna alle oorlogen en conflicten op aarde. Niet zo zeer dat we anders kijken en anders denken, maar het gebrek aan inzicht dat hoe wij denken en de wereld zien niet “de absolute waarheid” behelst maar een “relatieve waarheid”, een geconditioneerde waarheid, die zeer functioneel is voor een bepaalde groep mensen onder bepaalde levensomstandigheden. De balk in onze ogen is dat we niet zo vrij zijn dat we in staat zijn om onze eigen waarheid als relatief te kunnen zien, onze ego’s laten het gewoon niet toe om bescheiden te blijven en met enige reserve onze waarheden te verkondigen. Want wat goed is voor mij, is ook goed voor jou. Hier zit een probleem in verborgen dat zich pas kan oplossen als mensen hun eigen ego, vanuit een vrij en hoger perspectief kunnen gaan zien. De vrijheid van meningsuiting gaat zich dan verplaatsen van, wat ik er van vind en wat jij vindt is fout, naar wat ik er van vind, rekening houdend met jou, wat jij er vanuit jouw perspectief van vind.
Nou is er nog wel een element wat van belang is om tot een inzicht te komen, waardoor je nog meer gaat twijfelen of de vrijheid van meningsuiting wel zo een goed idee is. De ontwikkeling van de mens gaat dus door fasen heen, het onderzoek van Graves start vanaf het moment dat cultuur begon, taal begon, interactie tussen mensen begon meer dan 100.000 jaar geleden. Het element wat ik nog ter sprake wil brengen is de capaciteit voor het bevatten van meer complexiteit. Dit houdt in dat je in staat bent om van zwart wit denken naar genuanceerder denken te bewegen. Naarmate de mens ontwikkeld komen er steeds meer capaciteiten vrij, die er voor zorgen dat hij of zij op een bepaald ontwikkelingsniveau vanuit een hoger perspectief kan kijken, zonder te denken, dit is de absolute waarheid. Er komt een kwaliteit in het individu die de complexiteit, de veelzijdigheid en verscheidenheid van het leven in al zijn verschijnen kan bevatten, meestal vanuit een gevoel van nederigheid en ontzag. Deze evolutionaire ontwikkeling zorgt er voor dat je je opinie en je mening zeker heel duidelijk hebt en ook ziet dat het vanuit een perspectief komt dat meer includeert, dan iemand die deze capaciteit niet of nog niet heeft. Dit inzicht schopt direct tegen de schenen van onze Nederlandse samenleving waar wordt beweert dat ieders mening er toe doet en iedereen gelijk is, nou dat is niet zo. Het hele Geert Wilders conflict zit in een soort limbo, totdat we collectief dit probleem gaan benoemen en bevatten.
Hiërarchie of niet?
Iedereen heeft een gelijk bestaansrecht, maar niet iedereens mening en bijdrage is even zinvol als het gaat om culturele waarden, leiderschap en richting geven. Er wordt een kwaliteit ontkent die in het leven zelf, in de evolutie zit ingebouwd, dit kan je “Natuurlijke hiërarchie” noemen. Natuurlijke hiërarchie is hiërarchie die ontstaat als het ego er niet meer tussen staat. Het ego houdt erg van macht en status en leeft bij de gratie er van. Onze ego’s zijn handig, omdat we er onszelf door kunnen onderscheiden, maar de keerzijde ervan is dat we het niet kunnen uitstaan als we het niet al weten en we niet gelijk zijn of beter dan anderen! Deze kwaliteit kan pas tot uiting komen als er in cultuur een niveau is bereikt waar we in staat zijn om het belang van het geheel boven ons eigen belang te stellen.
Conclusie
Naar mate ons bewustzijn zich vergroot, onze perceptie van de werkelijkheid meer complexiteit kan bevatten en contrasten kan waarderen ontstaat er een ruimte van waaruit een objectiviteit kan ontstaan, die boven het groepsdenken uit stijgt.
Je mening uiten is volgens mij dan nog steeds een absoluut een fundamenteel en belangrijk recht, daarnaast in relatie zijn met je omgeving en rekening kunnen houden met de complexiteit van onze uiterst dynamische samenleving is zeker een stap in de goede richting naar een mooiere wereld. Ik pleit er in ieder geval voor dat het ontwikkelingsniveau van onze politieke leiders hier een expressie van zou moeten zijn.